Евразиялык эл аралык университетинин 2чи жарчысы

 “Евразиялык эл аралык университеттин Жарчысы” журналынын атайын саны Кыргыз Республикасынын эл артисти, Токтогул атындагы Мамлекеттик сыйлыктын лауреаты, Казакстан Республикасынын II даражадагы «Достук» орденинин ээси, искусство таануу илимдеринин доктору, Кыргыз Республикасынын эл артисти, профессор Роза Аманованын туулган күнүнүн 50 жылдыгына жана чыгармачылык ишмердүүлүгүнүн 35 жылдыгына  арналат.

Роза Амановадай таланттуу, жан дүйнөсү, жалпы эл тааныган инсан тууралуу айтуубуз абзел. Ал коомдук ишмер, илимпоз, педагог, жетекчи, музыкант катары дастандарды, поэмаларды, комуз күүлөрүн жана элдин суктануусуна татыган чыгармаларды аткарып, кыргыздын салттуу музыкалык өнөрүн сактоо жана жайылтуу багытында эмгектенген окумуштуу катары таанылган.

Музыкага болгон сүйүү, ырдоо, жана уникалдуу аткаруу ыкмасы анын чыгармачылык ишин баштады. Музыкалык билимди Муратаалы Куренкеев атындагы музыкалык окуу жайда, кийинчерээк Улуттук консерваторияда окуп, Эстебес Турсуналиев, Асек Жумабаев жана Болуш Мадазимов сыяктуу залкар акындар менен таанышкандан кийин, комузчулукту, ырчылык  менен бирге кенже эпосторду  кайра иштеп чыгуунун үстүнөн иш алып барууда.

Роза Асановнанын кыргыздын салттуу музыкасына, өзгөчө кенже эпосторду, дастандарды аткарууга кошкон салымы чоң. Ал «Курманбек» эпосун комуздун коштоосунда аткарган аткаруучу. Анын аткаруучулук өзгөчөлүгү - “Курманбек” эпосундагы ар бир каарманга обон жаратканында.

Таланттуу мугалим жана насаатчы катары Кыргыз Республикасында шакирттерин тарбиялап, алар ар кандай музыкалык сынактарда, чет өлкөлөрдө жеңиштерге жетишти. Роза Асановна шакирттери менен бирге «Маржан» тобун түзүп, аны менен бирге ар кандай концерттерде, фестивалдарда кыргыздын элдик ырларын, дастандарын аткарып келишет. Кыргыз Улуттук консерваториясында жана Кыргыз-Түрк «Манас» университетинде эмгектенген. Чет элдик маданият ишмерлери менен жигердүү кызматташат, ошондуктан анын репертуарында казак, түрк чыгармалары жана Кытайдагы кыргыздардын ырлары бар. Кыргызстандын Эл артисти Роза Аманова дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө, анын ичинде Индия, АКШ, Түркия, Франция жана башка мамлекеттерде концерт коюп, түрдүү музыкалык сахналарга катышып келген.

Өзүнүн демилгеси жана кыргыз элинин маданий турмушуна кошкон салымынын аркасында Роза Аманова (2004) «Кыргыз салттуу музыкасы» коомдук фондун негиздеген, ал жыл сайын 25-апрелден тарта Кыргыз Республикасынын салттуу музыкасынын жумалыгын өткөрүп келет, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин токтому, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин 2013-жылдын 18-апрелиндеги №3027-V токтому чыккан. Бул мезгилде Кыргыз Республикасында кыргыздардын этно-маданий мурасын жаңы муунга жеткирүү, салттуу музыканы жаштар арасында жайылтуу үчүн гана эмес, алардын руханий мазмунун илимий өңүттөн изилдөө үчүн да шарттар түзүлүүдө. Ошону менен бирге, ар кандай аянттарда төмөнкүлөр: лекциялар, кыргыз маданиятынын музыкалык мурасын алып жүрүүчүлөрдүн мастер-класстары, музыкалык сынактар, фильмдердин бет ачары, эл аралык илимий-практикалык конференциялар, конгресстер, симпозиумдар, салттуу көргөзмөлөр жана жарманкелер, гала концерттер уюштуруп келүүдө.

Ошентип, анын жетекчилиги астында Кыргызстанда 19-жылдан бери Кыргыз Республикасынын салттуу музыкасынын жумалыгы жана ири илимий иш-чаралар: 8-Эл аралык музыка жана бий конгресси, ICTM Салттуу музыка боюнча Эл аралык кеңештин 8-симпозиуму 2022ылы  өткөрүлгөн. Бул иш-чараларга Индия, Казахстан, Өзбекстан, Кыргызстан, Азербайжан, Түркия, Хакасия Республикасы, Тува Республикасы, Алтай Республикасы, Бангладеш, Италия, Улуу Британия, Германиянын илим, искусство, маданият, билим берүү ишмерлери катышты, Венгрия жана башка мамлекеттер ааламдашуу доорунда салттуу музыкалык искусствонун мазмунун жана формасын сактоо, өркүндөтүү (өнүктүрүү), трансформациялоо маселелерин чечүүчү, ошондой эле мамлекеттик идеологиянын өзөгү болгон маданий саясаттын узак мөөнөттүү пландарын түзүүгө арналган илимий баяндамалар окулду.

Бай чыгармачылык мамиле жана заманбап көз караш Роза Асановнага жогоруда аталган өлкөлөрдүн ири музыкалык мекемелери - консерваториялары, искусство тарыхы институттары менен байланыш түзүүгө мүмкүндүк берди.

2017-жылы Роза Аманованын демилгеси менен Улуттук илимдер академиясынын Философия, укук жана коомдук-саясий изилдөөлөр институтунда Көркөм өнөр тарыхы бөлүмү ачылып, 2018-жылы Улуттук аттестациялык комиссиясы тарабынан 17.00.02 «Музыкалык искусство» адистиги боюнча диссертацияларды коргоого уруксат берилген.

Роза Аманованын дагы бир эмгегин белгилегим келет - бул Комуз күнү. 2019-жылы Салттуу музыка күнүнүн 15 жылдыгына карата Роза Аманова Кыргыздын салттуу музыкасы фондунун атынан өлкө президентине Комуз күнүн белгилөө боюнча сунуш киргизген. Ал сунушту Кыргызстан элинин ассамблеясы колдогон.Ошол эле жылы Кыргыз Республикасынын Президентинин 2019-жылдын 24-июлундагы №96 “Комуз күнү жөнүндө” Жарлыгы менен кыргыз элинин руханий маданиятынын ажырагыс бөлүгү болгон. Эми жыл сайын 9-сентябрда Кыргыз Республикасында Комуз күнү белгиленет.

Ошентип, Роза Аманова (2023) улуттук аспаптарды жайылтуу жана музыкалык аткаруучулукту өнүктүрүү максатында КР Билим берүү жана илим министрлигинин лицензиясынын негизинде “Евразия Эл аралык университети” окуу жайынан “Музыкалык искусство” жана “Аспаптык аткаруучулук” адистиктерин ачкан.

Роза Аманованын акыркы мезгилдеги эмгегинин бири - “Евразиялык эл аралык университеттин жарчысы” журналы.

Журнал Кыргыз Улуттук илимдер академиясы, Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим министрлиги, Кыргыз Республикасынын Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги, Кыргыз салттуу музыка фонду жана Кыргыз Республикасынын Жогорку окуу жайлары менен активдүү кызматташат. “Евразия эл аралык университетинин Жарчысы” редакциялык коллегиясына биринчи чыгарылышынан тартып илимдин жана маданияттын көрүнүктүү ишмерлери, анын ичинде искусство таануунун ар түрдүү багыттарынын өкүлдөрү кирет.

Роза Асановна өзүнүн кесипкөйлүгүн пайдаланып, көптөгөн мамлекеттердин - Россиянын, Казахстандын, Өзбекстандын, Кыргызстандын, Түркиянын, Улуу Британиянын окумуштуулары менен байланыш түздү. Бүгүнкү күндө журналда азыркы замандын белгилүү илимпоздору менен искусство ишмерлеринин, маданият ишмерлеринин макалалары басылып чыгат.

“Евразиялык эл аралык университеттин жарчысы” журналынын биринчи саны Кыргыз Республикасынын салттуу музыкасынын жумалыгына карата чыгарылган, анда илимпоздордун, оозеки чыгармачылыктын профессионалдык музыкалык искусствосу жаатындагы илимий макалалары жарыланган.

"Евразия эл аралык университетинин Жарчысы" юбилейлик журналы ар кандай маданий окуялар, ар кандай жанрдагы чеберлердин чыгармачылык ишмердүүлүгү, маданияттын тематикалык тармактары боюнча илимий макалаларды жайгаштыруу үчүн аянтча болууга бар аракетин көрөт.

Алардын илимий макалаларында жакынкы жана алыскы өлкөлөрдө болуп жаткан маданий жана илимий изилдөө иштери, маданият, тил, адабият, музыка, кино жана искусство жаатындагы философиялык искусство таануунун көйгөйлүү маселелери чагылдырылган.

Анын редакторлугу астында “Евразиялык эл аралык университеттин жарчысы” журналы заманбап маданий турмуштун бардык реалдуулуктарын чагылдырып, жаңы музыкалык басылмалар, эл аралык жана республикалык фестивалдар жана конференциялар тууралуу актуалдуу маалыматтарды берет, аспиранттардын жана дүйнөгө белгилүү илимпоздордун акыркы жетишкендиктерин баяндалган илимий макалаларды жарыялайт. Анда журналисттер, сынчылар, искусство таануучулар, композиторлор, аткаруучулар жана баарынан мурда музыка илиминин түрдүү тармактарында иштеген изилдөөчү окумуштуулар өздөрүнүн материалдарын басып чыгарышат. Журналдын негизги максаты - музыкалык ишмердүүлүктүн актуалдуу маселелерин, илимий гипотезаларды, искусствонун бардык түрлөрү менен катар музыкалык искусстводогу актуалдуу окуялар тууралуу маалыматтарды талкуулоо үчүн профессионалдык аянтча түзүү болуп эсептелет.

Урматтоо менен,

Баймулдинова Анара Токталиевна,

“Евразиялык эл аралык университеттин Жарчысы”

журналынын редакторунун орун басары

Кыргызстан, Бишкек, 27-октябрь, 2023-жыл